Başarmak için temel adım hedef belirlemektir. Yalnızca varmak istediği noktayı belilermiş bir kişi hedefe yönelik çalışmalar yapmaya devam edebilir. Hedef belirlemek ilk olarak kişinin yönünü belirler, yoluna odaklanmasını sağlar ve en önemlisi motivasyonunu korumasında önemlidir. Başarı tesadüfi olarak oluşmaz, kişinin aktif çabasını gerektirir. İnsan ancak hedefine hizmet eden şeyleri yaparak başarıya ulaşabilir.
Hedef Belirlemenin Önemi
Kişi yalnızca “başarılı olmalıyım.” diye düşünüp hedef belirlemediği taktide kendisini çabalamak için harekete geçirmekte zorlanır. Hedef sayesinde kişi ne istediğini net olarak belirler, ne yapması gerektiğini bilir ve bu plana göre hareket ederse başarabileceğini bilir. Aksi halde “ne için” çabaladığını bilmeyen kişi onu “nasıl” yapacağını bilemeyecektir. Hedef belirlemek odaklanmayı da arttıracağı için o hedef uğruna çalışmak daha kolay hale gelecektir. Hedefi belirsiz olan biri kolayca amaçlarından sapabilir, kararsızlık yaşayabilir ve zaman kaybeder.
Akıllı Hedef Belirleme
Belirsiz bir hedef kişiyi istediği noktaya götürmeyebilir. Hedefleri net ve ulaşılabilir kılmak için akıllı hedef belirleme kriterleri vardır. Bunlar; bir hedefin spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, zaman sınırlı ve kişinin istek ve hayatına uyumlu olmasıdır. Hedef net ve spesifik olmalıdır çünkü; “tam olarak ne yapmak istiyorum, buraya ulaşmak için hangi becerileri elde etmeliyim, konusunda net olunmalıdır. Örneğin bir öğrenci “üniversite sınavda başarılı olacağım” yerine, “… olabilmem için … bölümünü kazanmam gerekiyor, … konusunda daha çok çalışmalıyım.” Şeklinde hedefini spesifikleştirebilir. Ölçülebilir hedef sayesinde ilerlemeyi görmeyi kolaylaştırır çünkü “kaç sene içinde, kaç net sonra” başarıya ulaşacağınız gibi soruları başta belirlemeyi içerir.
Örneğin az önce bahsi geçen öğrenci “net sayısını” arttırmak hedefi yerine “matematikte 5 net arttırmayı” hedefleyebilir. Ulaşılabilir bir hedef şu açıdan önemlidir; bazen kişi hedefi imkânsız gördüğü için gerçekleştirmez. Hedef elbette yetenekleri zorlamalı ancak gerçekçi ve kaynaklara imkânı ulaşılabilir olmalıdır. Örneğin kişi bu zamana kadarki yatkınlıklarını ve başarılarını değerlendirebilir, gerekli vakit ve gücü var mı diye sorgulayabilir. Zaman sınırlı hedef; kişinin kendisine kısa, orta ve uzun dönemli hedefler koyması ve başlangıç-bitiş zamanı belirlemesidir.
Akıllı hedef belirleme
Örneğin kişi “bugün, 4 hafta, 4 ayda ne yapabilirim?” diye ya da “o eğitimi almak ve yetkinlik kazanmak için kaç seneye ihtiyacım var” diye düşünebilir. Hedef belirlemenin en önemli kriterlerinden biri hedefin kişinin istek ve hayatına uyumlu olmasıdır. Bu hedef kişi için önemli mi, ihtiyaçlarına hizmet ediyor mu, bu doğru zaman mı, şu anki yaşam koşulları buna uygun mu, başka öncelikleri var mı?” gibi bir dizi soruyu kapsar. Örneğin yabancı dil kursuna gitmek isteyen biri, İngilizce bilmenin sosyal, mesleki ve özel hayatında nasıl katkı sağlayacağını düşünmelidir.
Hedeflerinizi Belirleme Süreci
Kişi aynı anda birçok şeyi başarmak isteyebilir, birkaç başarısız denemeden sonra umutsuzluğa kapılabilir. Bunun temel sebebi hedefleri belirlemek için yeterince zaman ayırmamaktır. Kişi hedef belirleme sürecinin önemini fark etmeli ve neyi başarmak istediği üzerine kafa yormalıdır. Kişi kendisini motive eden, net, ölçülebilir, hayatına uyumlu ve zaman sınırlı ve somut verilerle yola çıkmalıdır. Bu verilerle birlikte kısa, orta ve uzun dönem planları yapmak gerekir.
Hedef Belirleme Stratejileri
Öncelikle “yazmak” hedef belirlerken önemli bir stratejidir. Kişi önce hayatında ne yapmak istediğini veya önündeki 5-10 yıl içinde kendisini nerede görmek istediğini düşünmelidir. İlk önce uzun vadede ne istiyor bunu belirlemeli. Daha sonra, bu büyük hedefe ulaşmak için onları daha küçük hedeflere ayırmak gerekir. Orta vadeli hedefiniz yakın zamanlı planlar iken, kısa vadeli planlar bugünden itibaren bu başarıya ulaşmak için ne yapılabilir sorusunun cevabıdır. Örneğin; hedefi doktor olmak olan bir öğrenci için uzun vadeli plan “iyi bir üniversitede tıp okumak” iken, orta vadeli plan “lisede sayısal derslerde iyi olmak ve onlara çalışmak”, kısa vadeli plan ise en yakın sınava çalışmaya başlamak” olabilir. Kısa vadeli plandan başlamak umudu ve motivasyonu arttıracak, odaklanmayı kolaylaştıracaktır. Özellikle bu hedefleri yazılı bir hale getirmek ve her gün görülebilecek bir yere asmak etkili bir yöntemdir. Ayrıca tamamlanan her hedef sonrasında kişinin kendine ödül vermesi ona devam etmesi için motive edecektir.
Bazen aynı anda yoğunlaşmamız gereken birden fazla hedef olabilir. Bu durumlarda hedef belirlemek için istediği şeylerin önem ve aciliyetini sıralamalı ve en öncelikli olandan başlamalıdır. Ayrıca yapılması gereken işler 4 kategoriye ayrılabilir “acil olmayan- önemsiz işler”, “acil ama önemsiz işler”, “acil olmayan önemli işler”, “acil ve önemli işler” olarak kategorize edilir ve acil-önemli konudan başlanabilir.
Hedef Belirleme ve Başarıya Ulaşma
Başarıyı varılacak tek bir noktadan ziyade başarı basamaklarından oluşur. Bu noktada kişi olmak istediği yere ulaşana kadarki başarıları da görmelidir. Bunu görmenin bir yöntemi başarıyı ölçmektir. Örneğin İngilizce öğrenmeye çalışan biri seviye testleri aracılığıyla başarısını ölçmelidir. Her bir seviye için hatalarını gözden geçirme, değerlendirme ve analiz süreçlerinden geçirmelidir. Böylece ne kadar sürede, nereden nereye geldiğini gözlemleyebilir ve başarısını analiz edebilir. Hedef parçalara bölünmeyip, akıllı hedef belirleme basamaklarından geçmediği takdirde başarıya ulaşma ihtimali azalır. Kişi kolayca “başarısız hisseder” ve motivasyonunu kolayca kaybeder.
Hedef belirlemenin önemi nedir ve neden gereklidir?
Pek çok insan hedefi olmadığı için oradan oraya sürüklenir ve odağı kaybolur. Hedef olmadıkça işler yapılabilir gelmez, kişi çalışmaya gücü yokmuş gibi hissedebilir ve başarabileceğine daha az inanır. Net hedefleri varken, kısa vadeli hedefleri gerçekleştirdikçe kendine güveni artacaktır. Başarılı bir yaşam için hedef belirleme stratejilerini kullanmak şarttır.
Uzun vadeli hedeflerimi nasıl belirlemeliyim?
Uzun vadeli hedef kişinin ilerlemek ve gelişmek istediği yaşam alanları ile ilişkili olmalıdır. Bu hedefler çeşitli alanlarda olabilir ve herkes için başarının tanımı farklıdır. Kişinin kendi yatkınlıkları ve hayallerine uygun bir hedef belirlemesi önemlidir. Bu başarı hayallerinin spesifik ve gerçekçi olması gerekir. Kişi bazen birkaç alanda başarıya ulaşmak isteyebilir. Bu noktada hedeflerden birine öncelik verilebilir ya da aynı anda ikisini nasıl yürütüleceği planlamalıdır.
Hedeflerimi belirlerken nelere dikkat etmeliyim?
Hedef belirlerken en önemli nokta kişinin isteklerine ek olarak kendi yetenekleri, kaynakları ve koşullarını hesaba katmasıdır. Düzenli ve planlı çalışmadan hedeflerin kolayca gerçekleşeceği yanılgısına düşmemeli ve ufak başarısızlıklarda umutsuzluğa kapılmamalıdır. Hedef adımlarından biri işe yaramadığında “olmuyor, olmayacak.” demek yerine, “nerede, ne sebeple bir aksaklık oldu” diye düşünmeli ve yeni bir plan yaparak eyleme geçmelidir. Ayrıca hedefler ve ulaşılmak istenen başarı herkes için farklıdır. Başka insanların başarı anlayışlarını odağa koymak yerine, kişi kendi başarı tanımını kendisi oluşturmalıdır.