Disleksi Nedir? Disleksi Belirtileri ve Etkileri

Disleksi, öğrenme güçlüğü olan bir durumdur. Özellikle okuma, yazma ve heceleme becerilerini etkiler. Bu durum, zekâ ile ilgili değildir, ancak öğrenme süreçlerinde belirgin zorluklar yaratır. Harfleri, sesleri veya kelimeleri işleme, hatırlama ve kullanma becerilerinde güçlük çekme şeklinde kendini gösterebilir.

Disleksi belirtileri arasında okuma ve yazma zorluğu, harf ve ses eşleştirmesi güçlüğü, konuşma sorunları bulunur. Bu durum, çocukluktan yetişkinliğe kadar devam edebilir ve okul veya iş hayatında performansı etkileyebilir. Disleksi, erken fark edilip uygun destekle yönetildiğinde bireyin potansiyelini keşfetmesine yardımcı olabilir.

Disleksi Nedir?

Disleksi, eğitim eksikliği, zayıf görme becerisi ya da düşük zihinsel kapasite ile açıklanamayan, okumayı ve hecelemeyi öğrenmedeki zorluklarla tanımlanan bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksi erken değerlendirme ve müdahalede en iyi sonucu verir. Disleksinin yetişkinliğe kadar teşhis edilemediği vakalar da vardır.

Disleksik bir çocuk okumayı ve yazmayı öğrenme aşamasında çoğu zaman çok zorlanır ve özel eğitime ihtiyaç duyar. Okuma ve yazmayı öğrendikten sonraki süreçte de akıcı okuma, okuduğunu anlama ve yorumlama konularında desteğe ihtiyaç duymaya devam eder.  Bu süreçte çocuğa sağlanacak duygusal destek de çocuğun hayatında önemli bir rol oynar.

Disleksinin Belirtileri Nelerdir?

Disleksi belirtileri tipik olarak çocuklar ilkokula başladıklarında, okuma ve yazma becerileri ile ilgili sorunlar ortaya çıktığında fark edilerek teşhis edilir. Disleksi, farklı yaş gruplarında farklı belirtiler gösterebilir. Erken teşhis ve müdahale, çocuğunuzun eğitim ve öğrenme süreçlerini desteklemede önemli bir rol oynayabilir.

Okul Öncesi ve Anaokulundaki Disleksi Belirtileri

• Çocuğun yeterli yaş ve dil gelişimine erişmiş olmasına rağmen, yaşına uygun olan kelimeleri telaffuz etmekte ve doğru seslendirmekte zorluk çekmesi (kelimelerdeki sesleri ters çevirmek veya birbirine benzeyen kelimeleri karıştırmak gibi hatalar yapması ör: ayakkabı yerine ayapkarı, kitap yerine kipat
  demek gibi).
• Çocuğun konuşmaya geç başlaması, başlayan konuşmanın da eksik ve yetersiz olmasının yanı sıra, çocuğun yeni kelimeleri öğrenmekte ve anlamlandırmakta zorluk çekmesi.
• Çocuğun kelimeleri nesnelerle eşleştirmek konusunda başarısız olması Örn; oyuncak bebek istediğinde bir top getirmesi.
• Basit iki adımlı yönergeleri takip etmede sorun yaşaması.
• Çocuğun sağını ve solunu ayırt etmekte zorlanması.
• Yazılı harfleri çıkardıkları seslerle eşleştirmekte güçlük çekmesi.
• Çocuğun akran grubuna göre daha sınırlı bir sözcük dağarcığına sahip olmasının yanı sıra yeni kelimeler öğrenmekte zorlanması.

İlkokul ve Ortaokulda Disleksi Belirtileri

• Çocuğun okuma ve yazmayı içeren oyunlara veya etkinliklere karşı direnç göstermesi ve çalışmak istememesi.
• Çocuğun sevdiği konular hakkında olsalar bile kitaplarla ilgilenmiyor gibi görünüyor olması.
• Çocuğun okumasını henüz bitirdiği bir hikâye kitabını ya da metni, anlatması istendiğinde bunu yapamaması, hikâyeyi özetleyememesi.
• Çocuğun harfleri ve sesleri karıştırarak doğru harfi karşılık gelen sese bağlayamaması.
• Çocuğun çoğu zaman vücut dilini anlamıyor gibi görünmesi ve genellikle sosyal durumlarda uygunsuz davranması.
• Okurken, kelimelerdeki tek tek sesleri ayırt etmekte zorlanması.
• Çeşitli konuşma sesleri arasında ayrım yaparken zorlanması ve yavaş kalması.
• Harfleri veya kelimeleri sıra dışı okuması veya yazması.
• Yavaş okumanın yanı sıra, kelimeleri ve cümleleri birbirinden bağımsızmış gibi okuması.
• Bilinmeyen kelimeleri seslendirmede zorluk yaşaması.
• Noktalama işaretlerinin yanlış kullanımı veya tamamen göz ardı edilmesi.
• Doğru hecelemede veya yaşa uygun kelime dağarcığında yeterlilik kazanmak konusunda güçlük.
• Bilinen kelimeleri hatırlamada zorluk

Lisede Disleksi Belirtileri

• Şaka yapmak, yapılan şakayı anlamak veya yaygın deyimleri yorumlamak konusunda güçlük.
• Konuşurken “konuya varmakta” cümleleri bağlamak ve birbirleriyle ilişkilendirmekte güçlük.
• Bir haritayı okumakta, yol tariflerini planlamakta veya başka birine yön tarif etmekte zorluk.
• Yabancı dil öğrenmede zorluk.
• Yüksek sesle okumalarda yetersiz ve rahatsız olma.
• Hikayeleri veya paragrafları özetlemekte, ana fikrini anlamakta ve yorumlamakta yetersizlik.

Çocuklarda Disleksi Nasıl Fark Edilir?

Çocuklarda disleksi nasıl fark edilir? Çocuğunuzda yukarıdaki disleksi semptomlarından herhangi birini fark ederseniz, okuldan bir değerlendirme yapmasını ve sizi bu alanda uzman bir kişiye yönlendirmesini isteyin.

Disleksi için tek bir test veya teşhis aracı yoktur, ancak teşhise giden yol genellikle şu sırayı takip eder:

1. Endişeleriniz hakkında çocuğunuzun doktorlarıyla konuşun. Çocuğunuzun rutin kontrollerini yaptırdığınız ve çocuğunuzu yakından tanıyan bir çocuk doktoru genellikle kesin bir disleksi teşhisi koyacak en iyi kişi değildir. Ancak bununla birlikte çocuğunuzun okuma sorunlarının diğer nedenlerini ortadan kaldırmak konusunda kritik bir öneme sahip olabilir. Çocuk doktorunuzdan çocuğunuzun okuma yeteneğini engelleyebilecek görme veya işitme sorunlarının olup olmadığını araştırmasını isteyebilirsiniz.
2. Okulunuz sınıf ve rehberlik öğretmenlerinizle iletişime geçin. Zaten biliyor olsalar bile, çocuğunuzun öğretmenleri ve okul yöneticileriyle okumayla ilgili yaşadığınız problemin çözümü için konuşun ve sizi gerekli merkezlere yönlendirmeleri için istekte bulunun.
3. Bir uzmanı dahil edin. Çocuğunuzun okulu, çocuğunuzu değerlendirmek için muhtemelen kendi uzmanını kullanacaktır veya Rehberlik ve Araştırma Merkezine yönlendirme yapacaktır. Okulunuzun yapacağı yönlendirmeden farklı olarak dışarıdan özel bir uzmandan da görüş ve yardım isteyin.

Bu konuda uzman ve deneyimli bir psikolog veya bir özel eğitim uzmanı, çocuğunuzun okuma, heceleme ve yazma konusundaki yeterliliğini test edecektir. Ayrıca, DEHB veya kaygı gibi diğer olası kafa karıştırıcı faktörleri de arayacaktır.

Bir Çocuğa Disleksi Testi Kaç Yaşında Yapılmalıdır?

Uzmanların çoğu, çocukların okuma seviyeleri ve anlama becerilerinde yetişmeleri için en büyük şansa sahip olmaları için üçüncü sınıftan itibaren disleksi müdahalelerine başlamalarını önermektedir.

Ancak Uluslararası Disleksi Derneği’ne (IDA) göre, okuma güçlüğü riski taşıyan ve hedeflenen müdahaleye ihtiyaç duyan öğrencileri belirlemeye yönelik taramalar anaokulundan itibaren kullanılmalıdır. Bu taramalarla, dil becerileri, fonolojik farkındalık, hafıza ve hızlı adlandırma gibi okuma gelişiminin öncü becerileri değerlendirilmelidir.

Disleksinin Sebep Olduğu Sorunlar Nelerdir?

Disleksi, çocukluktan başlayarak yetişkinliğe kadar birçok alanda yaşamı etkileyebilir. Özellikle iş hayatında ve yetişkinlik döneminde bazı zorluklara sebep olabilir. Bu sorunlar yetişkinlik aşamasına gelmeden uzman desteği almak önemlidir.

Disleksi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli sorunlara yol açabilir:

• Öğrenme sorunu. Okuma, diğer okul konularının çoğu için temel bir beceri olduğundan, disleksi olan bir çocuk çoğu sınıfta dezavantajlıdır ve akranlarına ayak uydurmada sorun yaşayabilir.
• Sosyal problemler. Tedavi edilmediği takdirde, disleksi düşük benlik saygısına, davranış sorunlarına, kaygıya, saldırganlığa ve arkadaşlardan, ebeveynlerden ve öğretmenlerden uzaklaşmaya yol açabilir.
• Yetişkinler olarak sorunlar. Okuyamama ve anlayamama, çocukların büyüdükçe potansiyellerine ulaşmalarını engelleyebilir. Bunun uzun vadeli olumsuz eğitimsel, sosyal ve ekonomik etkileri olabilir.

Disleksisi olan çocukların dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşama riski yüksektir ve bunun tersi de geçerlidir. DEHB, dikkati sürdürmekte güçlük çekebilir. Ayrıca, disleksinin tedavisini zorlaştırabilen hiperaktivite ve dürtüsel davranışlara da neden olabilir.

Çocuklarda davranış bozukluğu yazısına tıklayarak ilgili blog içeriğimizi okuyabilirsiniz.

Disleksi günlük yaşamı nasıl etkiler?

Disleksi kişinin hafızasını, gün içerisinde organize olma ve planlama yapmasını, zamanı etkin ve verimli kullanmasını, konsantrasyonunu, çoklu görevleri yerine getirmesini ve diğer insanlarla olan iletişimi etkileyebilir. Dolayısıyla kişinin hayatı disleksinin sebep olduğu zorluklar nedeniyle fazlasıyla etkilenir.

Disleksinin risk faktörleri nelerdir?

Ailede disleksi öyküsünün veya diğer okuma veya öğrenme güçlüklerinin var olması disleksi riskini artırır.