Kardeşler arasındaki kıskançlık rekabet ve kavganın adıdır ve iki veya daha fazla çocuğu olan hemen hemen tüm ebeveynleri endişelendiren sık karşılaşılan bir durumdur. Sorunlar sıklıkla ikinci çocuğun doğumundan hemen sonra başlar. Kardeşler arasındaki bu rekabet genellikle çocukluk boyunca devam eder ve ebeveynler için çok sinir bozucu ve stresli olabilir.
Kardeş kıskançlığı çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Yeni dünyaya gelmiş bir bebeğin gördüğü ilgiyi kıskanan büyük kardeşin kıskançlığıyla uğraşıyor olabilirsiniz. Ya da ağabeyinin yaptığı her şeyi yapamadığı için kıskanan, hüsrana uğramış küçük bir kardeşle karşı karşıya da olabilirsiniz.
Her iki durumda da kıskançlığın yaratacağı öfke nöbetlerini azaltmak için uygulayabileceğiniz taktikler var. Yönetmesi çok kolay olmasa da ebeveynlerin, çocuklarının daha iyi geçinmesine ve anlaşmazlıkları olumlu yollarla aşmasına yardımcı olmak için yapabileceği pek çok şey var. Dahası, büyük olasılıkla çocuklarınızın ilişkisi sonunda yakın bir ilişkiye dönüşecektir. Kardeşlerle sorunları çözmek, çocuklarınıza iş birliği yapma ve başka birinin bakış açısını görebilme gibi önemli becerileri geliştirme şansı verir.
Çocuk psikoloğu yazısına tıklayarak Sone Psikoloji olarak bu süreci nasıl yönetiyoruz bilgi sahibi olabilirsiniz.
Kardeş Kıskançlığının Nedenleri
Kardeş kıskançlığının birçok nedeni vardır:
- Her çocuk birey olarak kim olduğunu tanımlamak için yarışır. Kim olduklarını keşfettikçe kendi yeteneklerini, etkinliklerini ve ilgi alanlarını bulmaya çalışırlar. Dahası kardeşlerinden farklı olduklarını göstermek ve kanıtlamak isterler.
- Çocuklar bazı olaylar karşısında verdiğiniz tepkilerden, gösterdiğiniz ilgi ve meraktan, dikkatinizden ve disiplin yöntemlerini kullanmanızda farklı davrandığınızı hissederler.
- Çocuklar, yeni bir bebeğin gelişiyle ebeveynleriyle ilişkilerinin tehdit altında olduğunu hissedebilirler.
- Çocuklarınızın gelişim aşamaları, ne kadar olgun olduklarını, ilginizi ne kadar iyi paylaşabileceklerini ve birbirleriyle ne kadar iyi anlaşabileceklerini etkileyecektir.
- Aç, sıkılmış veya yorgun çocukların sinirlenme ve kavga başlatma olasılıkları daha yüksektir.
- Çocuklar, kardeşlerinin ilgisini çekmenin olumlu yollarını veya eğlenceli aktivitelere nasıl başlayacaklarını bilemeyebilirler, bu yüzden bunun yerine kavga etmeyi tercih ederler.
- Aile içi dinamikler de kıskançlığa sebep olan etkenler arasında yer alır. Örneğin, bir çocuk ebeveynine özellikle zor durumda olan bir akrabasını hatırlatabilir ve bu durum bilinçaltında ebeveynin o çocuğa nasıl davrandığını etkileyebilir.
- Ebeveynlerin kardeşler arasındaki saldırganlığın ve kavganın normal ve çatışmaları çözmenin kabul edilebilir bir yolu olduğunu düşündüğü ailelerde çocuklar genellikle daha fazla kavga eder.
- Birlikte düzenli ve keyifli aile zamanını (aile yemekleri gibi) paylaşmaya zaman bulamamak, çocukların çatışmaya girme olasılığını artırabilir.
- Ebeveynlerin hayatındaki stres, ebeveynlerin çocuklara ayırabileceği zamanı ve ilgiyi azaltabilir ve kardeşler arasındaki rekabeti artırabilir.
- Çocuklarınızın hayatındaki stres, onların sigortalarını kısaltabilir ve hayal kırıklığına tahammül etme yeteneklerini azaltarak daha fazla çatışmaya yol açabilir.
- Ebeveynlerin çocuklarına nasıl davrandıkları ve çatışmalara nasıl tepki verdikleri, kardeşlerin iyi geçinmesinde büyük bir fark yaratabilir.
Kardeş Kıskançlığının Belirtileri Nelerdir?
Kardeş kıskançlığı belirtileri çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir ve sorunu etkili bir şekilde çözmek için bu işaretleri tanımak önemlidir. Sizler için kardeş kıskançlığı belirtilerinin bazılarını örnek olarak aşağıda sıraladık.
- Sürekli Karşılaştırmalar Yaparlar. Kardeşler sürekli olarak birbirleri ile kıyaslama içinde olabilirler. Giyimleri, davranışları, ebeveyn, aile ve arkadaş ilişkilerinde sürekli kıyaslama halinde olabilirler.
- Öfke nöbetleri geçirirler ve harekete geçerler. Kıskançlık çocukların harekete geçmesine neden olabilir. Çocuklarınızdan birinde öfke nöbetlerinin, meydan okumaların veya saldırgan davranışların arttığını gözlemlerseniz, bu onların kıskançlık duygularını ifade etme yolu olabilir.
- Aşırı İlgi Görmeyi Severler. Kıskançlık besleyen çocuklar aşırı ilgi arayışına başvurabilirler. Konuşmalarınızı bölebilir, dünyanızın merkezi olmakta ısrar edebilir veya yaptığınız her şeye dahil olmayı talep edebilirler. Ayrıca bu muhtaçlık çoğu zaman ilgi ve güvence için bir çığlıktır.
- Aileden Ani Bir Çekilme Sergilerler. Öte yandan kıskançlık sorunu yaşayan bazı çocuklar aileden uzaklaşabilirler. Ayrıca yalnızlığı tercih edebilir, aile aktivitelerinden kaçınabilir ve kendilerini izole edebilirler.
- Diğer Kardeşlerin Başarılarını Baltalarlar. Kardeş kıskançlığının klasik bir belirtisi, bir çocuğun, kardeşinin başarılarını baltalamasıdır. Kendi başarılarını küçümserler ya da başarılarında hata bulurlar, kardeşlerinin özgüvenini azaltmaya çalışırlar.
- Duygusal Patlamalar Sergilerler. Kıskançlık, ağlama krizleri, öfke ve hatta tercih edilen kardeşe karşı kırgınlık gibi duygusal patlamalar şeklinde kendini gösterebilir. Ayrıca bu patlamalar kıskançlıkla ilişkili bastırılmış duyguların da çıkış noktasıdır.
- Eşyalara Yapışkandırlar. Kıskançlık söz konusu olduğunda kardeşler eşyalarına sahiplenme duygusu sergileyebilirler. Kardeşlerinin onları elinden alacağından korkarak oyuncaklarına, kıyafetlerine veya kişisel alanlarına karşı aşırı korumacı davranabilirler.
Kardeş Kıskançlığını Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?
İlk doğan çocuğunuzun yeni bir bebeğe uyum sağlamasına nasıl yardımcı olabilirsiniz? İlk doğan çocuğunuz evin bebeği olmaya alışkındır, bu nedenle tüm dikkatinizi çeken küçük çocuğu kıskanması şaşırtıcı olmamalıdır.
“Sana yardım edemem, bebeği besliyorum” ya da “Parka gidemiyoruz, bebeğin uyku vakti geldi” gibi şeyler söyleyerek bebeği suçlamak çocuğunuzun kırgınlığını körükleyecektir.
Sebep olarak yeni doğan bebeğinizi göstermek yerine parmağınızı doğrultmak yerine hayır demenin alternatif yollarını bulun:
“Öğle yemeğinden sonra gideriz” veya “Beş dakika içinde sana yardım edeceğim.”
Aileye yeni katılan bir bebekten sonra büyük olan çocuğa sevildiğini ve önemli olduğunu hissettirmek de önemlidir, bu nedenle onu iyi bir şey yaparken yakaladığınızda, özellikle de yeni bebekle ilgili olduğunda bol bol övgü sunun. Eğer bebeğe nazikçe sarılır ya da öpülürse, onun ne kadar iyi bir ağabey/abla olduğunu ifade edin ve mutlu olun.
Kardeş kıskançlığını önlemek için neler yapılmalı?
Çocuklukta Kardeş Rekabetini Azaltmak İçin İpuçları
Kardeş rekabeti (kıskançlığı) önleme konusunda sizlere fayda sağlayacak birçok maddeyi özenle belirledik. İşte sizler için kardeş kıskançlığını azaltacak bazı öneriler:
- Sorumluluğu eşit olarak bölün. Bir çocuk zorba, diğeri ise kurban gibi davranabilirken yalnızca tek bir çocuğu suçlamayın. İçlerinden biri “bunu başlatmış” olsa bile, “kurbanın” davet edildiği her tartışmaya katılmak zorunda olmadığını açıkça belirtin.
- Kıskançlık duygularını küçümsemeyin. Bir çocuk diğerine karşı kıskançlık eğilimi gösteriyorsa aşırı tepki vermeyin. Basitçe onların duygularını kabul edin- “Bazen kıskançlık duymak normaldir”- ve sonra şöyle diyerek devam edin: “Sen de bir çok harika şey yapıyorsun. Birlikte resim/kurabiye yapmaya ne dersin? Ya da biraz parka çıkmak ister misin?”
- Karşılaştırmadan kaçının. Bir çocuğun matematikte diğerinden daha iyi olması muhtemeldir. Büyük çocuk muhtemelen her zaman küçük çocuktan (bir noktaya kadar) daha hızlı koşabilecektir. Yetenek veya davranışların karşılaştırılmasından kaçının. Çocuğunuzdan kendisini önceki yetenekleriyle karşılaştırmasını isteyin; örneğin yazma becerilerini geliştirip geliştirmediğine veya geçen yıla kıyasla oyunda daha fazla gol atıp atmadığına bakın.
- Negatif takma adları atlayın. En büyük çocuğunuza “kısa boylu” ve en küçüğünüze “sakar” demek çok eğlenceli ve oyun gibi görünüyor, ancak çocuklarınızı etiketlemek çoğu zaman kardeşler arasında kırgınlığa ve nihayetinde kıskançlığa neden olabilir.
- Bire bir zaman planlayın. Bu kadar kızgınlık, bir ebeveynin bir çocuğunu diğerinden daha çok sevdiğini düşünmekten kaynaklanır. Her küçük çocuğunuza sadece ikiniz için biraz zaman ayıracak şekilde programınızda yer açın. Gösterişli olmasına gerek yok; küçük çocuğunuz uyurken birlikte kanepeye kıvrılıp kitap okuyabilirsiniz ya da büyük çocuk okuldayken okul öncesi çocuğunuzla film seyredebilirsiniz. Her çocuğun kalbinizde özel bir yere sahip olduğunu bilmesini sağlayın.
- Her çocuğun kendisi olmasına izin verin. Onları saklamaya veya etiketlemeye çalışmayın.
- Çocuklarınızın her birinin bireysel yeteneklerinin ve başarılarının tadını çıkarın.
- Çocuklarınızı rekabet etmek yerine iş birliği yapmaya hazırlayın. Örneğin oyuncak almak için birbirleriyle yarışmak yerine zamanla yarışmalarını sağlayın.
- Çocuklarınıza birbirlerinden ilgi çekmenin olumlu yollarını öğretin. Onlara başka bir çocuğa nasıl yaklaşacaklarını gösterin ve oynamasını, eşyalarını ve oyuncaklarını paylaşmalarını isteyin.
- Adil olmak çok önemli ama eşit olmakla aynı şey değil. Büyük ve küçük çocuklar yaşlarına göre farklı ayrıcalıklara sahip olabilir, ancak çocuklar bu eşitsizliğin bir çocuğun daha büyük olmasından veya daha fazla sorumluluğa sahip olmasından kaynaklandığını anlarlarsa bunu adil göreceklerdir. Çocuklarınıza eşit davranmaya çalışsanız bile, sizden yeterince ilgi, disiplin veya yanıt alamadıklarını hissedecekleri zamanlar olacaktır. Bunu bekleyin ve aldığınız kararları açıklamaya hazır olun.
- Çocuklarınıza, onların benzersiz ihtiyaçlarını karşılamak için elinizden gelenin en iyisini yaptığınıza dair güvence verin.
- Herkes için eğlenceli olan aile etkinlikleri planlayın. Çocuklarınızın birlikte iyi deneyimler yaşaması, anlaşmazlık yaşadıklarında tampon görevi görür.
- Her çocuğun kendine ait yeterli zamanı ve alanı olduğundan emin olun. Çocukların kendi işlerini yapabilme, kardeşleri olmadan kendi arkadaşlarıyla oynayabilme, kendi alanlarını ve mülklerini koruma şansına ihtiyaçları vardır.
Kardeş kıskançlığının uzun vadeli etkileri nelerdir?
Kardeş kıskançlığı, duygusal sorunlara neden olabilir ve ilişkilerde zedelenmelere yol açabilir. Bu durum, kıskanan kardeşin içsel çatışmalarına ve olumsuz duygularına sebep olabilir. Ayrıca, bu kıskançlık özsaygı sorunlarına neden olarak kişinin genel psikolojisini etkileyebilir. Uzun vadede, bu tür duygusal zorluklar, kardeş ilişkilerini olumsuz etkileyebilir ve bireyin genel yaşam kalitesini azaltabilir.
Kardeş kıskançlığı konusunda ne zaman yardım alınmalı?
Nadir durumlarda, kardeş rekabeti şiddete dönüşebilir ve bir çocuğun fiziksel davranışı düzenli olarak diğerine zarar verebilir. Fiziksel olarak zararlı davranışlarda bulunan çocuk genellikle daha fazla güce veya statüye sahip olan kardeştir; örneğin daha yaşlı veya daha büyük olmak. Bu gibi durumların yaşanması durumunda en kısa sürede profesyonel yardım almak gerekir.